‘Maatschappelijke betrokkenheid hoort bij elk artsenberoep’

Armoede, een ongezonde leefomgeving of eenzaam­heid. Artsen zien hier dagelijks de gevolgen van, maar kunnen de problemen niet altijd oplossen in de spreekkamer. Maar je kunt wél op maatschappelijk niveau bijdragen aan de volksgezondheid, zegt arts maatschappij + gezondheid (M+G) Vionne van der Borden. ‘Het is zelfs je plicht.’

In het ziekenhuisrestaurant ruikt het naar kroket. Na de lunch besluit je daarom even een frisse neus te halen. Tenminste, nadat je door de haag van rokers bent gelopen, die voor de ingang staan. Eenmaal buiten zie je een loempiakar, een snackbar en een fastfoodrestaurant.

‘Dit noem ik een obeso­gene omgeving’, zegt jeugdarts Vionne van der Borden. ‘Je wordt continu verleid om ongezonde keuzes te maken. Maar op veel ziekenhuis­terreinen is roken niet meer toegestaan en het restaurantaanbod is veel gezonder geworden. Dat is veranderd doordat artsen zich uitspraken.’

Zelf merkte Van der Borden (34) al tijdens haar opleiding dat haar hart ligt bij preventie en beleid. ‘Ik wilde graag vooraan in de zorglijn staan en ziekte voorkomen. Op verschillende niveaus: zowel voor de individuele patiënt als voor groepen mensen of zelfs de hele bevolking. Zo werk ik één dag per week als jeugdarts bij de GGD Zaanstreek-Waterland in de spreekkamer. Daar hoor ik op microniveau wat er speelt. Daarnaast kijk ik in het regionaal netwerk naar trends in de wijk of regio en proberen we daar met beleid op in te grijpen. Sinds kort doe ik dat ook op landelijk niveau: bij de KNMG denk ik mee over het preventiebeleid.’

Of ze een voorbeeld heeft van hoe een signaal in de spreekkamer leidt tot landelijke actie? ‘Armoede heeft een grote invloed op gezondheid en leidt ook tot grote verschillen in gezondheid. Bij de KNMG zetten we erop in om de kans op een zo gezond mogelijk leven te vergroten. Pas geleden hebben we een oproep gedaan aan de minister van armoedebeleid en de staatssecretaris van volksgezondheid om de bestaanszekerheid van mensen te verbeteren. Mensen die leven met geldzorgen, schulden of armoede hebben vaker chronische stress, een ongezonde leefstijl of chronische ziekten zoals diabetes en hart- en vaatziekten, met als gevolg dat zij eerder komen te overlijden.’

Maar maatschappelijke betrokkenheid is niet alleen het domein van politici, beleids­makers of artsen M+G. ‘Het is de taak van élke arts’, legt Van der Borden uit: ‘De KNMG-Gedrags­code heeft in vijftien kernregels vastgelegd waar artsen voor staan en wat patiënten en maatschappij van artsen mogen verwachten. Kernregel 13 luidt: Als arts ben je maatschappelijk betrokken. Je erkent en signaleert de invloed van maatschappelijke factoren op gezondheid en welzijn. Zo draag je bij aan het verbeteren van de volksgezondheid. Je hebt dus een verantwoordelijkheid naar je patiënt, maar ook naar de samen­leving als geheel.’

Overigens is streven naar gezondheid en welzijn op collectief niveau niet alleen een mooi ideaal, maar ook gewoon bittere noodzaak, vertelt Van der Borden. ‘Op deze manier doorgaan met ons zorggebruik kan niet. Het systeem en de samenleving moeten veranderen, met meer aandacht voor preventie en minder symptoombestrijding; we moeten problemen bij de kern aanpakken. Ook wij kunnen ons steentje bijdragen: bespreken wat ons opvalt, bijvoorbeeld met medestudenten of je opleider. Zoals te zien is aan de inspirerende voorbeelden op deze pagina’s, spreken artsen zich uit over allerlei onderwerpen en kun je met kleine acties veel bereiken!’

Toch kan het lastig of spannend zijn om je stem te laten horen. Niet iedereen durft zich uit te spreken of stevige acties te ondernemen. Heeft Vionne van der Borden nog tips over hoe je kunt beginnen? ‘Maak gebruik van de frisse blik die je hebt als coassistent of anios. Als je denkt: ben ik nou de enige die dit opvalt, vraag dan eens aan collega’s wat zij ervan vinden. En kijk ook eens welke initiatieven er op regionaal of landelijk niveau al zijn: vaak kun je ergens bij aansluiten. Maar het belangrijkste is: blijf om je heen kijken en je verwonderen. Doen we iets omdat het bijdraagt aan gezondheid of omdat we het altijd zo deden? Verandering begint met vragen stellen.’ 

❤ Wie: dermatoloog Dave van der Zwaan

Zet zich in voor: preventie van huidkanker door in samenwerking met de gemeente gratis zonnebrandcrème op het stadsstrand van Almere aan te bieden.

Instagram: davevanderzwaan

❤ Wie: huis- en straatarts Michelle van Tongerloo

Zet zich in voor: zorg voor dak- en thuislozen, verslaafden en mensen zonder geldige verblijfspapieren.

Twitter: @MichellevanTon2

❤ Wie: psychiater Bram Querido

Zet zich in voor: goede informatie over geestelijke gezondheidszorg via Hulpgids.nl en het wegnemen van stigma’s rond psychiatrische ziektebeelden via Instagram.

Instagram: praktijkquerido

❤ Wie: longartsen Laurens Bos en Karen Pool

Zetten zich in voor: meer zichtbaarheid van LHBTIQA+ in de zorgsector met Roze in Wit.

Instagram: rozeinwit

❤ Wie: kinderarts Charlie Obihara

Zet zich in voor: interculturele communicatie en betere communicatie met visuele metaforen (mediforen) om ziekten en behandelingen uit te leggen aan kinderen.

Webiste: medifoor.nl

❤ Wie: kno-arts Liane Tan

Zet zich in voor: festivals kunnen bezoeken zonder de kater van gehoorschade, door oordoppen uit te delen.

LinkedIn: Liane Tan

❤ Wie: jeugdarts Petra de Jong

Zet zich in voor: kinderen met een vluchtelingenachtergrond, zodat die niet steeds van het ene AZC naar het andere worden verhuisd en goede jeugdgezondheidszorg krijgen.

LinkedIn: Petra de Jong

❤ Wie: mdl-arts Bart Takkenberg

Zet zich in voor: het terug­brengen van alcoholgebruik door deel te nemen aan het Samenwerkings­verband Vroegsignalering Alcoholgebruik (SVA)

LinkedIn: Bart Takkenberg

❤ Wie: specialist ouderengeneeskunde Anne Roosendaal

Zit zich in voor: De Klimaat Dokter die de klimaatbewuste arts aan handvatten en inspiratie helpt om in actie te komen.

Instagram: deklimaatdokter

Dit artikel verscheen eerder op Arts in Spe.